Sözleşmeli Memurun Hukuki Hakları

ByGökçe Aytuğ Yahşi Terzi

SÖZLEŞMELİ PERSONELLER KİMLERDİR?

657 sayılı Devlet Memuları Kanununun 4. maddesine göre kamu hizmetleri; memurlar, sözleşmeli personel, geçici personel ve işçiler eliyle gördürülür.

Sözleşmeli personel hükümleri 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun “İstihdam şekilleri” başlıklı 4-B maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre sözleşmeli personeller: Kalkınma planı, yıllık program ve iş programlarında yer alan önemli projelerin hazırlanması, gerçekleştirilmesi, işletilmesi ve işlerliği için şart olan, zaruri ve istisnai hallere münhasır olmak üzere özel bir meslek bilgisine ve ihtisasına ihtiyaç gösteren geçici işlerde, Cumhurbaşkanınca belirlenen esas ve usuller çerçevesinde, ihdas edilen pozisyonlarda, mali yılla sınırlı olarak sözleşme ile çalıştırılmasına karar verilen ve işçi sayılmayan kamu hizmeti görevlileridir.

SÖZLEŞMELİ PERSONELİN MEMUR KADROSUNA ATANMASI

Sözleşmeli personele ilişkin hükümlerin düzenlendiği 657 sayılı Devlet Memuları Kanununun 4-B maddesine 2023 yılında eklenen yeni düzenlemeye göre: Bu fıkranın diğer paragraflarındaki hükümler ile özel kanunlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla, bu Kanuna tâbi kamu idarelerinde Cumhurbaşkanınca belirlenecek pozisyon unvanlarında çalıştırılmak üzere işin geçici olması şartı aranmaksızın sözleşmeli personel istihdam edilebilir. Bu kapsamda istihdam edilen sözleşmeli personelden aynı kurumda üç yıllık çalışma süresini tamamlayanlar bu sürenin bitiminden itibaren otuz gün içinde talepte bulunmaları hâlinde bulundukları yerde aynı unvanlı memur kadrolarına atanır. Bulundukları pozisyon unvanı ile aynı unvanlı memur kadrosu bulunmayanların atanacağı kadrolar Cumhurbaşkanınca belirlenir. Bu personel can güvenliği ve sağlık sebepleri hariç olmak üzere üç yıl süreyle başka bir yere atanamaz. Memur kadrolarına atananlar, aynı yerde en az bir yıl daha görev yapar. Bu kapsamda memur kadrolarına atananların, sözleşmeli personel pozisyonlarında geçirdikleri hizmet süreleri, öğrenim durumlarına göre yükselebilecekleri dereceleri aşmamak kaydıyla kazanılmış hak aylık derece ve kademelerinin tespiti ile 64 üncü maddenin dördüncü fıkrası kapsamında değerlendirilir. Bunlar, atandıkları kadronun mali ve sosyal haklarına göreve başladığı tarihi takip eden aybaşından itibaren hak kazanır ve önceki pozisyonlarında aldıkları mali ve sosyal haklar hakkında herhangi bir mahsuplaşma yapılmaz. Bu kapsamda memur kadrolarına atananlara iş sonu tazminatı ödenmez. Bu personelin önceden iş sonu tazminatı ödenmiş süreleri hariç, iş sonu tazminatına esas olan toplam hizmet süreleri, 8/6/1949 tarihli ve 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu uyarınca ödenecek emekli ikramiyesine esas toplam hizmet süresinin hesabında dikkate alınır. Bu kapsamda sözleşmeli personelin atanacağı memur kadroları, başka bir işleme gerek kalmaksızın atama işleminin yapıldığı tarih itibarıyla ihdas edilerek ilgili kurumların kadro cetvellerinin ilgili bölümlerine eklenmiş sayılır. İhdas edilen kadrolar; unvanı, sınıfı, adedi, derecesi ve teşkilatı belirtilmek suretiyle atama tarihinden itibaren iki ay içinde Kamu Personel Bilgi Sisteminin bulunduğu kuruma bildirilir.

Özetle Cumhurbaşkanınca belirlenecek pozisyon unvanlarında çalıştırılmak üzere sözleşmeli personel olarak istihdam edildikten sonra,

  • Aynı kurumda 3 yıl çalışma,
  • Bu sürenin bitiminden sonra 30 gün içinde aynı unvanlı memur kadrosuna atanmak için talepte bulunma,
  • Bulundukları yerde aynı unvanlı memur kadrolarına atanma.
  • Memur kadrolarına atananlar, aynı yerde en az bir yıl daha görev yapar. Böylelikle halk arasında 3+1 denilen süre şartı ortaya çıkmış olur. Yani sözleşmeli personel, 3 yılı doldurduktan sonra memur kadrosuna atanır. Ancak memur kadrosuna atandıktan sonra 1 yıl daha aynı yerde çalışmak zorundadır.

SÖZLEŞMELİ PERSONELİN TAYİN HAKKI

Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar Ek madde 3’e göre, Sözleşmeli personelin kurumlar arası yer değişikliği yapılamaz.

Sözleşmeli personel ancak kurum içi yer değişikliği yapabilir. Sözleşmeli personelin kurum içi yer değişikliği yapabilmesi için de birtakım şartlar belirlenmiştir.

Sözleşmeli personelin becayiş yapabilmesi için: Becayiş yapacak olan iki personel de aynı unvan ve hizmet niteliklerini haiz olmalı + bu personeller pozisyonunun vizeli olduğu birimde fiilen en az bir yıl çalışmış olmalıdır. Bunun yanında kurumun hizmet icapları dikkate alınarak ifadesi kullanılmış yani bu konuda idareye takdir yetkisi de tanınmıştır.

Eş durumuna bağlı yer değişikliği yapılabilmesi için: Personelin vizeli olduğu birimde fiilen en az bir yıl çalışmış olması + geçiş yapacağı hizmet biriminde aynı unvan ve niteliği haiz boş pozisyon bulunması + eşin kamu personeli olması + eşin kurum içi görev yeri değişikliği mümkün olmayan veya mevzuatı uyarınca zorunlu yer değiştirmeye tabi tutulan bir görevde bulunması gerekmektedir.

Sağlık sebebine bağlı yer değişikliği yapılabilmesi için: Mazeret süresince geçerli olmak üzere, Personelin geçiş yapacağı hizmet biriminde aynı unvan ve niteliği haiz boş pozisyon bulunması + pozisyonunun bulunduğu ildeki Devlet ve üniversite hastanesinde kendisi, eşi ve çocukları ile mevzuat uyarınca bakmakla yükümlü olduğu ana ve babasının hastalığının tedavisinin mümkün olmadığına ilişkin sağlık kurulu raporunu kuruma ibraz etmesi gerekmektedir. Sağlık mazeretinin sona ermesi durumunda, eski pozisyonun bulunduğu il sınırları içerisindeki aynı unvan ve niteliği haiz boş pozisyona yeniden atama yapılır.

Eşi şehit olan personelin yer değişikliği yapabilmesi için: Aynı unvan ve niteliği haiz boş pozisyon bulunması gerekmektedir. Eşi şehit olan personelin kurum içi yer değişiklik talebi, bir defaya mahsus olmak üzere yerine getirilir.

Can güvenliğinin tehlikeye düşmesi durumunda yer değişikliği yapılabilmesi için: Pozisyonunun bulunduğu yerde, kendisinin, eşinin veya bakmakla yükümlü olduğu çocuklarının can güvenliğinin tehlikeye düştüğü adli veya mülki makamlarca belgelendirilmesi + geçiş yapacağı birimde aynı unvan ve niteliğe haiz boş pozisyon bulunması gerekmektedir. Bu durumda da yer değişikliğinin kurumun hizmet gerekleri dikkate alınarak yerine getirileceği düzenlenmiştir.

Eşin vefatı durumunda yer değişikliği yapılabilmesi için: Personelin geçiş yapacağı birimde aynı unvan ve niteliği haiz boş pozisyon bulunması gerekmektedir. Bu durumda da yer değişikliğinin kurumun hizmet gerekleri dikkate alınarak yerine getirileceği düzenlenmiştir.

İstek üzerine yer değişikliği yapılabilmesi için: Kamu idareleri adına vizeli boş pozisyonlara sözleşmeli personel alımı yapılmadan önce yılda bir kez, pozisyonun vizeli olduğu ilde en az üç yıl hizmet süresi bulunan personelin geçiş yapmak istediği birimde aynı unvan ve niteliğe haiz boş pozisyona kurum içi yer değişikliği talebi, ilgili idarece hizmet gereklerine göre belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde yerine getirilebilir. İdareler, il gruplarından oluşan görev bölgeleri ve bu bölgeler için üç yıldan başlamak üzere farklı hizmet süreleri belirleyebilir.

Yukarıda sayılan durumlar sözleşmeli personelin ancak kurum içi yer değişikliği yapabilmesi içindir. Sözleşmeli personelin kurumlar arası yer değişikliği yapabilmesi mümkün değildir.

SÖZLEŞMENİN FESHEDİLMESİNDEN SONRA YENİDEN HİZMETE ALINMA

Sözleşmeli personelin, hizmet sözleşmesi esaslarına aykırı hareket etmesi nedeniyle kurumlarınca sözleşmesinin feshedilmesi veya sözleşme dönemi içinde personelin sözleşmeyi tek taraflı feshetmesi halinde, fesih tarihinden itibaren bir yıl geçmedikçe kamu kurum ve kuruluşlarının sözleşmeli personel pozisyonlarında yeniden istihdam edilemez. Ancak bunun da istisnaları vardır.

Sözleşmesini;

  • Kısmi zamanlı veya proje süresi ile sınırlı çalışanlardan,
  • Öğrenim durumu itibariyle ihraz edilen ve ekli 4 sayılı cetvelde yer alan unvanlara ilişkin pozisyonlara ek 4 üncü madde çerçevesinde atanmak suretiyle unvan değişikliği yapanlardan,
  • Eş veya sağlık durumu nedeniyle yer değişikliği talebinde bulunmakla beraber; geçiş yapacağı hizmet birimi bulunmaması, birim bulunmakla beraber o birimde aynı unvan ve niteliği haiz boş pozisyon bulunmaması veya en az bir yıllık fiili çalışma şartını karşılayamaması nedenlerinden herhangi birine bağlı olarak, Ek 3 üncü maddenin (b) veya (c) bendi hükmü kendilerine uygulanamayanlardan, tek taraflı feshedenler,  bir yıllık süre şartına tabi tutulmadan yeniden istihdam edilebilirler.

Ayrıca doğum, evlat edinme, memur veya diğer personel kanunlarına tâbi olan eşinin yurt dışında sürekli göreve atanması veya en az altı ay süreyle yurt dışında geçici olarak görevlendirilmesi ve askerlik sebebiyle hizmet sözleşmesi feshedilen sözleşmeli personelin pozisyonu saklı tutulur ve istekleri halinde bu personel ayrıldığı kurumunda yeniden hizmete alınır. Ancak yeniden hizmete alınacak sözleşmeli personelin;

  • Sözleşmesinin feshi sebebiyle iş sonu tazminatı almamış bulunması,
  • Doğum ya da üç yaşını doldurmamış bir çocuğun eşle birlikte veya münferit olarak evlat edinilmesi veyahut sözleşmeli personel olmayan eşin münferit olarak evlat edinmesi nedenleriyle hizmet sözleşmesini feshedenlerin, doğum izninin veya evlat edinme nedeniyle kullanılan iznin bitiminden itibaren en geç iki yıl; memur veya diğer personel kanunlarına tâbi olan eşinin yurt dışında sürekli göreve atanması veya en az altı ay süreyle yurt dışında geçici olarak görevlendirilmesi nedeniyle hizmet sözleşmesini feshedenlerin eşinin görev süresi bitiminden, askerlik sebebiyle hizmet sözleşmesi feshedilenlerin terhis tarihinden itibaren en geç otuz gün içinde yeniden istihdam edilmek üzere ayrıldığı kurumuna yazılı talepte bulunması gerekmektedir. Kurumlar, yazılı talebi takip eden en geç otuz gün içinde ilgilileri istihdam ederler. Bu madde çerçevesinde yeniden istihdam edilecek personel ile yapılacak sözleşme eski sözleşmenin devamı niteliğindedir.

4/B STATÜSÜNDEKİ PERSONEL SÖZLEŞMESİNİN İDARE TARAFINDAN YENİLENMEMESİ VEYA FESHİ

Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar ile idareye, sözleşmeyi yenilememe veya tek taraflı olarak feshetme yetkisi verilmiştir. Buna göre:

  • İşe alınma açısından gerekli olan niteliklerden herhangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması,
  • İşe alınma açısından gerekli olan niteliklerden herhangi birini sonradan kaybetmesi,
  • Sözleşme dönemi içerisinde mazeretsiz ve kesintisiz üç gün veya toplam on gün süreyle görevine gelmemesi,
  • Hizmet sözleşmesinde belirtilen koşullara uymaması nedeniyle bağlı bulundukları yöneticileri tarafından yazılı olarak uyarılmasına rağmen söz konusu koşullara uymama halinin tekrarlanması, (Danıştay Onikinci Dairesinin 10/12/2014 tarihli ve E:2011/6048, K:2014/8538 sayılı kararı ile iptal edilmiştir.)
  • Hizmetinin gerektirdiği pozisyona ihtiyaç kalmaması,
  • Bir proje kapsamında işe alınması durumunda istihdam edildiği projenin tamamının veya proje bölümlerinin sözleşmede öngörülen süreden önce tamamlanması,
  • Terör örgütleriyle eylem birliği içerisinde olması, bu örgütlere yardım etmesi, kamu imkan ve kaynaklarını bu örgütleri desteklemeye yönelik kullanması ya da kullandırması, bu örgütlerin propagandasını yapması, hallerinden herhangi birinin gerçekleşmesi halinde, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca sözleşmesi tek taraflı feshedilir.

Uygulamada idare, hizmetin gerektirdiği pozisyona ihtiyaç kalmaması gerekçesiyle sözleşmeyi haksız şekilde feshetmekte veya yenilememektedir. Bu durumda dava yoluna gidilebilmektedir. İdarenin, yargılama sürecinde ihtiyaç kalmaması durumunu somut delillerle ispatlayabilmesi gerekmektedir. Yani her ne kadar sözleşmenin feshi veya yenilenmemesi hususunda idareye takdir yetkisi tanınmış olsa da bu yetki mutlak ve sınırsız değildir.

Personelin de kendi isteği ile bir ay önceden haber vermek koşuluyla veya öğrenim durumu itibariyle ihraz edilen ve ekli 4 sayılı cetvelde yer alan unvanlara ilişkin pozisyonlara ek 4 üncü madde çerçevesinde atanmak suretiyle unvan değişikliği yapması, eş veya sağlık durumu nedeniyle yer değişikliği talebinde bulunmakla beraber; geçiş yapacağı hizmet birimi bulunmaması, birim bulunmakla beraber o birimde aynı unvan ve niteliği haiz boş pozisyon bulunmaması veya en az bir yıllık fiili çalışma şartını karşılayamaması nedenlerinden herhangi birine bağlı olarak, Ek 3 üncü maddenin (b) veya (c) bendi hükmü kendilerine uygulanmaması sebepleriyle tek taraflı olarak sözleşmeyi feshetmesi mümkündür.

Similar Posts